hali yer

1) сверже́ние с престо́ла, низложе́ние

2) парали́ч

3) отка́з от отцо́вства

4) ограбле́ние

1) огра́бленный

2) и́згнанный

1) пусто́й, поро́жний

2) пусты́нный; необита́емый

3) неза́нятый, свобо́дный, вака́нтный

4) Исх. свобо́дный, освобождённый, изба́вленный (от чего-л.); лишённый (чего-л.)

I

1. земля:

1) третья по порядку от Солнца планета солнечной системы. Yerin diametri диаметр Земли, Yerin quruluşu строение Земли, Yerin radiusu радиус Земли, Yerin süni peykləri искусственные спутники Земли, Yerin nüvəsi ядро Земли, Yerin öz oxu ətrafında fırlanması вращение Земли вокруг своей оси, Yerin tarixi история Земли

2) верхний слой земной коры, почва, грунт, поверхность. Yerdə uzanmaq лежать на земле, yeri şumlamaq пахать землю, yer qazmaq копать землю, yerə yıxılmaq упасть на землю, yerə düşmək падать на землю, yerdən qalxmaq подняться с земли

3) суша. Dənizçilər yeri gördülər моряки увидели землю, yer və su земля и вода

4) территория, находящаяся в чьем-л. владении. Fermerin yeri земля фермера, əkin yeri пахотная земля, yerə sahib olmaq владеть землей, yer almaq получить землю

2. место:

1) пространство, которое занято или может быть занято кем-, чем-л. Açıq yer открытое место, boş yer свободное место, bağ üçün yer место для сада, divan üçün yer место для дивана, yer axtarmaq искать место, yer ayırmaq выделить место

2) определённое пространство, пункт, где происходит что-л. İş yeri место работы, istirahət yeri место отдыха, görüş yeri место встречи, cinayət yeri место преступления, hadisə yeri место происшествия, təyinat yeri место назначения, doğulduğu yer место рождения

3) пространство (стул, кресло, полка и т.п.), специально предназначенное для размещения кого-л., чего-л. Teatrda yer место в театре, kupedə yer место в купе, yer saxlatmaq бронировать место

4) определённый участок, точка какого-л. предмета, тела. Vədənin ağrıyan yeri больное место (тела), bir neçə yerini ləkələmək nəyin ставить пятна в нескольких местах чего

5) край, округа, местность. Gözəl yerlər красивые места, tanış yerlər знакомые места, sakit yerlər спокойные места, dağlıq yer гористая местность, doğma yerlər родные места, mən bu yerlərdənəm я уроженец (уроженка) этих мест, bu yerləri tərənnüm eləmək воспевать эти места

6) провинция, периферия, а также периферийная организация, учреждение. Yerlərdən gələn nümayəndələr делегаты с мест, yerlərdə işləri canlandırmaq оживить работу на местах

7) часть, отрывок художественного или музыкального произведения. Əsərin yaddaqalan yerləri запоминающиеся места произведения, kitabın zəif yerləri слабые места книги

8) положение, занимаемое кем-л. в чём-л. Birinci yeri tutmaq занять первое место, layiqli yer достойное место, cəmiyyətdəki yeri kimin место в обществе чьё, həyatdakı yeri kimin место в жизни чьё, elmdəki yeri kimin место в науке чьё

9) должность, служба; вакансия. Direktor yeri место директора, mühəndis yeri место инженера

3. местность. Əhali yaşayan (məskun) yer населённая местность, uzaq yer отдалённая местность, kənd yeri сельская местность, düzənlik yer равнинная местность, yerin xəritəsi карта местности

4. разг. постель. Yer salmaq постелить постель, yerindən qalxmaq подняться с постели, yerində uzanmaq лежать в постели, yerində yatmaq спать в постели, yer açmaq разостлать постель, yerini yığmaq прибрать постель

5. разг. тара. Yerini çəkmək взвешивать тару, тарировать

6. кон (в азартных играх – место, куда кладётся ставка)

7. фон (ткани обоев и т.п.), по которому сделан рисунок

II

1. земной. геогр. Yer kürəsi земной шар, yer qabığı земная кора, yer maqnetizmi земной магнитизм, yer cazibəsi земное притяжение, yer elektrik sahəsi земное электрическое поле, yer qütbü земной полюс, yer ekvatoru земной экватор, yer meridianı земной меридиан, yer uzunluğu земная долгота, yer kölgəsi земная тень, yer işığı земной свет, гидрогеол. yer səthinin geoloji quruluşu геологическое строение земной поверхности, yer qabığının orta səviyyəsi средний уровень земной коры

2. земляной. Yer anbarı земляной амбар; в составных терминах: бот. yerfındığı арахис (земляной орех), yergilası мохунка (земляная черешня), yersarmaşığı будра (лиана); лингв. yer zərfi наречие места, yer zərfliyi обстоятельство места, yer budaq cümləsi придаточное предложение места

◊ yer ölçmək упасть на землю плашмя, растянуться; yer eləmək kimə nədə помочь к ому занять место где, поместить где кого, что; yer eləyir kimə обижает, наносит обиду; yer eləyir ki, … обидно, что …; yer yoxdur kimə, nəyə нет места кому, чему, для кого; yer üzündən silmək, götürmək kimi, nəyi стереть с лица земли кого, что; yer altından yasa gedən о человеке, действующем исподтишка; ayağımın altından yer qaçdı я удивлен (поражён) услышанным; özünə yer tapmamaq не находить себе места; bütün yer üzündə в целом мире: özünə yer eləmək втискиваться, пролезать куда; qəlbində yer eləmək (etmək, salmaq) kimin снискать любовь чью; yerin altını da bilmək, üstünü də видеть на три аршина под землей; yerin deşiyindən çıxartmaq kimi, nəyi из-под земли достать кого, что; yerin də qulağı var и земля имеет уши; yerə girmək сквозь землю провалиться; yerə batmaq запропаститься, деваться, деться неизвестно куда; iynə atsan yerə düşməz иголке негде упасть; əl-ayağını bir yerə yığmaq kimin женить кого; boş yerə попусту, понапрасну; ayrı yerə yozmaq придавать иной смысл (о слове, высказывании); yerə vurmaq нанести обиду кому; yerə vursan yer dağılar бутуз (об упитанном ребёнке); yerə mıxlanmaq застыть на месте, стоять как вкопанный; yerə soxmaq kimi опозорить, заставить краснеть кого перед кем; yerə salmaq nəyi уронить что; yerə girəsən чтобы ты сквозь землю провалился; yerə düşməyə qoymamaq nəyi с руками оторвать, расхватать что; yerə girməyə hazır idi был готов провалиться сквозь землю; sözünü yerə salmamaq kimin не отказывать к ому в просьбе; sözünü yerə salmaq kimin отказать к ому в просьбе; səbəbsiz yerə беспричинно, без причины, sözü bir yerə qoymaq сговариваться, сговориться, решить действовать совместно (сообща); özünü o yerə qoymamaq прикидываться непонимающим; nahaq yerə напрасно, понапрасну; kürəyini yerə vurmaq kimin положить кого на обе лопатки, одержать верх над кем; kürəyini yerə qoymamaq не сдаваться, не признавать своего поражения, yeri görünür чувствуется отсутствие чьё; yeri deyil: 1. nəyin не место чему; 2. kimin не место к ому; yeri gəlmişkən к слову, кстати; yeri rahatdır, yeri istidir kimin теплое местечко у кого; yeri-göyü birbirinə qatmaq перевернуть всё вверх дном; yerdə qalmayacaq: 1. kim выйдет замуж (о девушке); 2. не останется без наказания, без возмездия; yerdə qalan остальное; yerdə qalanlar все остальные; bir yerdə: 1. где-то; 2. kimlə совместно, вместе с кем; bir yerdə qərar tutmamaq (tapmamaq) не находить себе места; hər yerdə везде, всюду, повсюду; heç yerdə нигде; o yerdə ki … там, где …; adam olmayan yerdə adamdır (о плохом, недостойном человеке, скверной личности); yerdən göyə kimi razı olmaq: 1. kimdən быть бесконечно благодарным к ому; 2. nədən быть очень довольным чем; hər yerdən отовсюду, со всех мест; heç yerdən: 1. ниоткуда; 2. ни с того ни с сего (без видимой причины); 3. неожиданно; 4. из ничего, из-за пустяков; yerdən götürmək kimi протянуть руку помощи к ому; yerinə düşdü попал в точку; не в бровь, а в глаз; yerinə oturtmaq kimi посадить на место кого; yerinə süpürgə çəkmək nəyin очистить под метёлку, ничего не оставить; boğazının yoğun yerinə salmaq драть, надрывать горло, орать во всю глотку; yerini verməz kimin, nəyin не заменит, не может заменить кого, чего; yerini isti eləmək устраиваться, устроиться в теплом местечке; yerini dar eləmək kimin мешать к ому; yerini şirin eləmək стараться, постараться понравиться к ому-л., вызвать чью-л. симпатию к себе; yerini acı eləmək вызвать чью-л. антипатию к себе; yerini tanımamaq не знать своего места, не знать границ чему; yerini aldı nə сбылось, осуществилось что; yerini müəyyən etmək kimin, nəyin определить место, местонахождение кого, чего; yerini tanıtmaq kimin см. yerini göstərmək; yerini bərkitmək упрочивать, упрочить своё положение; yerini göstərmək указать на место, поставить на место; sənin yerində на твоём месте; yerində möhkəm oturmaq занимать прочное положение где-л.; yerindən oynatmaq: 1. nəyi сдвинуть с места, расшатать что; 2. kimi вывести из себя кого; yerindən eləmək kimi лишить места кого; yerindən oynamaq: 1. сходить, сойти со своего места, расшататься; 2. выходить, выйти из себя, вспылить, разгневаться; yerindən tərpətmək kimi сдвинуть с места кого; yerindən tərpənməmək: 1. не трогаться с места; 2. не предпринимать ничего; ağzı isti yerdədir kimin ни забот, ни хлопот у кого; iş nə yerdədir? как обстоит дело? sizin yerinizdə на вашем месте; yeriniz məlum жаль, что вас там не было; yerlə göy qədər как небо и земля (о разнице)

"1. place; spot; position; location: Kandilli fevkalade güzel bir yer. Kandilli is an extraordinarily beautiful place. Senin yerin burası. This is your place./This is where you´re to be. Eğlence yeri değil burası; ciddi bir işyeri. This isn´t a place you come to in order to amuse yourself; it´s a place where business is transacted in a serious way. Yerimde olsaydın ne yapardın? If you´d been in my shoes what would you have done? Feramuz Paşa´nın tarihteki yeri pek önemli sayılamaz. Feramuz Pasha´s place in history cannot be reckoned an important one. Bu evin yeri hoşuma gidiyor. I like this house´s location. Ağrının yerini daha iyi tarif edemez misiniz? Can´t you describe more clearly where the pain is? 2. space, room: Otobüsün arka tarafında yer yok. There´s no room in the back of the bus. 3. (a) seat; (a) room: Matine için iki yer ayırttım. I´ve reserved two seats for the matinée. Lokantada dört kişilik bir yer buldum. I found a table for four in the restaurant. Bu otelde boş yer yok. This hotel has no vacant rooms. 4. place, position (of employment). 5. passage or part (of something written or spoken): Söylevimin bu yeri alkışlanmaya değer, değil mi? This part of my speech merits applause, doesn´t it? 6. importance, place of importance: Bu maddenin sanayideki yeri yadsınamaz. It can´t be denied that this material is of importance for industry. 7. mark (left by something): yara yeri scar left by a wound. 8. the earth, the ground: Yere düştü. He fell to the ground. Bütün parası yerde gömülü. All of his money is buried in the ground. 9. floor: Bebek yerde emekliyor. The baby´s crawling on the floor. Yerler halı kaplıydı. The floors were covered with rugs. 10. piece of land, piece of property: Kalamış´ta bir yer aldık. We bought a piece of property in Kalamış. 11. terrain, region, area. 12. the earth, the planet earth. -de instead of (preceded by a future participle): Tatlı yiyecek yerde meyve ye. Instead of eating sweet pastries, eat fruit. - açmak /a/ to make way for, move aside for (someone) to pass. - almak /da/ 1. to be located in, be situated in (a place): Fethi ön sırada yer alıyor. Fethi´s in the front row. 2. (for someone) to be involved in, have a part in (a job, a project). 3. to be in, appear in. -ini almak 1. /ın/ (for one person or thing) to take the place of (another). 2. to sit down in one´s appointed place, take one´s seat. 3. to stand in one´s appointed place, take one´s place. -inden ayrılmak to leave the place where one has been sitting or standing. -e bakmak 1. to look at the ground, cast one´s eyes to the ground. 2. to have one foot in the grave. -e bakan yürek yakan (someone) who is malicious and dangerous despite his innocent looks, who is a wolf in sheep´s clothing. -i başka olmak /ın/ (for someone) to be a very special friend, have a special place in one´s heart, be one of one´s most intimate friends: Rakım için Süheyla´nın yeri başka. Süheyla has a very special place in Rakım´s heart. -e batmak to vanish, disappear. -ini beğenmek (for a plant) to grow well in the spot in which it´s been planted. - belirteci gram. adverb of place. -le beraber leveled to the ground, razed. -le bir/yeksan etmek /ı/ to level (something) to the ground, raze. -den bitme very short in stature, squat. -ini bulmak to find the right niche for oneself, find one´s niche, find one´s place. - cücesi short in stature but very capable or cunning. -e çalmak/vurmak /ı/ to throw or hurl (something) to the ground. -in dibine geçmek/batmak/girmek to feel very ashamed, feel like sinking through the floor or into the ground. -ini doldurmak /ın/ 1. to do one´s job well. 2. to fill (someone´s) shoes, perform well the functions formerly carried out by (someone else). - etmek /da/ 1. to leave a mark on. 2. (for something) to impress itself in (someone´s mind). -e/-lere geçmek to feel very ashamed, feel like sinking through the floor or into the ground. -ine geçmek /ın/ (for one person or thing) to take the place of

n. locative, locative case

adj. lokatif, yer belirten

n. ismin de hali, kalma durumu, yer belirtme hali

* * *

n. yer belirtme hali, ismin de hali

* * *

kaplamak

vt

1) ( kumaş ile) überziehen (-le mit), beziehen (-le mit), verkleiden (-le mit); ( ağaç ile) täfeln (-le mit)

2) ( bakır ile) beschichten (-le mit)

gümüşle \kaplamak mit einer Silberschicht überziehen, versilbern

3) bir çatıyı kiremitle \kaplamak ein Dach mit Ziegeln decken

bir çekmecenin içini kâğıtla \kaplamak ein Schubfach mit Papier auslegen [o auskleiden]

duvarı kâğıtla \kaplamak die Wand tapezieren

bir odayı halı ile \kaplamak einen Raum mit Teppich auslegen

4) ( yer) einnehmen

fazla yer \kaplamak zu viel Platz einnehmen

5) ( bulutlar) bedecken

bulutlar gök yüzünü kapladı der Himmel bedeckte [o überzog] sich mit Wolken

n. uyku, uyuma, kış uykusu, uyku hali, ölüm

v. uyumak, uyuklamak, gecelemek, kalmak, fırıl fırıl dönmek, çok hızlı dönmek, yatacak yer sağlamak

* * *

* * *

- sleeper

1. частичка (небольшая часть целого). Xırda hissəciklər мелкие частички, meteorit hissəcikləri частички метеорита

2. частица:

1) частичка (доля целого). Onun tərcümeyi-halı Vətən tarixinin bir hissəciyidir его биография – частица истории Отечества, Yer kainatın bir hissəciyidir Земля – частица Вселенной

2) физ., хим. простейшая, элементарная часть материи. Yüklü hissəciklər заряженные частицы, hissəciklər (zərrəciklər) axını поток частиц

1. yargı

Anlamı: idrak

2. izan

Anlamı: anlayış, anlama

3. telâkki

Anlamı: anlayış, görüş

4. kavrama

Anlamı: kavramak işi, anlama

5. ergenlik

Anlamı: olgunluk hâli

6. erginlik

Anlamı: ergin olma durumu, rüşt, kemal

7. kavrayış

Anlamı: kavrama, anlama yetisi

8. buluğ

Anlamı: erin olma, baliğ olma

9. erişim

Anlamı: belli iki yer arasında gidip gelebilme, ulaşım

10. zihin

Anlamı: anlayış, kavrayış

11. anlayış

Anlamı: zihniyet, telâkki, anlama biçimi

12. algı

Anlamı: bir şeye dikkati yönelterek o şeyin bilincine varma, idrak

1. tekemmül

Anlamı: olgunlaşma

2. ermek

Anlamı: erişmek, yetişip dokumak

3. ergenlik

Anlamı: olgunluk hâli

4. erginlik

Anlamı: ergin olma durumu, rüşt, kemal

5. buluğ

Anlamı: erin olma, baliğ olma

6. yeni yetmelik

Anlamı: ergenlik çağı

7. erişim

Anlamı: belli iki yer arasında gidip gelebilme, ulaşım

8. tekâmül

Anlamı: olgunlaşma

9. varış

Anlamı: varmak durumu

1. oyoq (oyoqning oshiqdan pastki qismi); doigts de pied oyoq barmoqlari; pied plat yassi oyoqlik; se fouler le pied oyog‘ini chiqarib olmoq; loc. être pieds nus, nu-pieds oyoqyalang, yalangoyoq bo‘lmoq; passer une rivière à pied sec daryodan oyog‘ini ho‘l qilmay o‘ tmoq; de pied en cap boshdan oyoq; mettre pied à terre tushmoq; avoir un pied dans la tombe bir oyog‘i yerda, bir oyog‘i go‘rda bo‘lmoq; coup de pied tepki; recevoir un coup de pied tepki yemoq; loc.fam. tu es bête comme tes pieds o‘lgiday ahmoqsan; j'ai joué comme un pied men juda yomon chaldim; marcher sur les pieds de qqn. birovga hurmatsizlik qilmoq; casser les pieds (de, à qqn) birovga mijg‘ovlik qilmoq; ça te fera les pieds bu senga yaxshigina dars bo‘ladi; mettre les pieds dans le plat ishni pachavasini chiqarmoq; je n'y ai jamais mis les pieds men u yerga oyoq ham bosmaganman; il s'est levé du pied gauche u chap yoni bilan turibdi; pieds et poings liés oyoq-qo‘li bog‘langan; faire des pieds et des mains pour + inf. biror narsa qilish uchun kuyib pishmoq; attendre qqn. de pied ferme biror kishini dadillik bilan kutmoq; au pied levé tayyorgarliksiz

2. loc. (sur, à, en) sur ses pieds, sur un pied oyoqda, tik turib; retomber sur ses pieds qiyin ahvoldan manfaat bilan chiqib olmoq; sur pied oyoqda; dès cinq heures, il est sur pied soat beshdan beri, u oyoqda; mettre sur pied une entreprise korxonani oyoqqa turg‘izmoq; à pied piyoda; allons-y à pied piyoda ketdik; course à pied yugurish; il a été mis à pied u ishdan haydalgan, bo‘shatilgan edi; à pieds joints juft oyoqlab; en pied bor bo‘yicha; un portrait en pied bor bo‘yicha chizilgan rasm; aux pieds de qqn. birovning oldida (egilib, bukilib); se jeter, tomber aux pieds de qqn. birovning oyog‘iga yiqilmoq, bosh urmoq, yolvormoq

3. loc. avoir pied suvni bo‘ylaganda oyog‘i yerga tegib turmoqlik; perdre pied oyog‘i yerga yetmaslik; lâcher pied yon bermoq, chekinmoq

4. avoir bon pied, bon oeil hali bardam bo‘lmoq; pied à pied qadam-baqadam

5. oyoq, oyoq tomoni, poya, etak, tag, pastki qism; le pied et la tête d'un lit karavotning bosh va oyoq tomoni; caler le pied d'une échelle narvonning oyog‘ini mahkam joylamoq; le pied du mur devorning tagi, pastki qismi; la maison est au pied de la colline uy tepalikning tagida, etagida; typogr. le pied d'une lettre literaning pastki qismi, asosi; loc. être à pied du mur burchakka qisib qo‘yilgan bo‘ lmoq, biror narsa qilishga majbur qilib qo‘yilgan bo‘ lmoq; être au PIED-À-TERRE PIGEON pied d'oeuvre ishning oldida bo‘lmoq; fruits vendus sur pied daraxtning shoxida, terilmasdan burun sotilgan meva

6. tuyoq (qassobxonalarda sotiladigan qismi); pieds de veau, de mouton, de porc buzoq, qo‘y, cho‘chqa tuyog‘i

7. band, dasta, shoxcha, poya; pied de vigne tok, tok zangi; des pieds de salade salatning bandlari

8. oyoq, poya; un verre à pied rumka; pied de table stolning oyog‘ i; fig. prendre son pied o‘rnashib olmoq

9. fut (0,324 mga teng uzunlik o‘lchovi); loc.fig. il aurait voulu être (à) cent pieds sous terre u yer yorilmadiyu, yerga kirib ketmadi; vx. il tirait un nez d'un pied de long u umidsizlikka tushgan va xijolat bo‘lib qolgan edi

10. anglo-saksonlarda uzunlik o‘lchovi; miliya (0,3048 m); aeronavtikada xalqaro balandlik o‘lchovi; l'avion vole à 10 000 pieds samolyot 10 000 milya balandlikda uchmoqda

11. au pied de la lettre so‘zma-so‘z, aynan; prendre son pied maza, huzur qilmoq, rohatlanmoq; quel pied! maza, rohat! c'est le pied bu juda maza

12. sur (le, un) pied -day, darajasida; être traité, reçu sur le pied de -day, darajasida muomala qilinmoq, qabul qilinmoq; sur un pied d'égalité bir xil darajada, teng; armée sur le pied de guerre jangovor shtatdagi armiya; au petit pied qisqa, qulochkashlamay

13. pied à coulisse qalinlik va diametrni o‘lchaydigan asbob

14. poét. turoq; les pieds d'un vers latin lotin tilidagi she'rning turog‘i.

bot.adj. maymoq.